ماخذشناسی نهاد حسبه درشرق جهان اسلام

thesis

دانشگاه تربیت معلم - تهران - دانشکده ادبیات و علوم انسانی
author مینا کاوسی
adviser ابوالفضل رضوی محمدرحیم ربانی زاده
publication year 1393

abstract

حسبه نظامی دیوان¬سالاری است که در دولت¬های اسلامی عهده دار نظارت بر امور اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و بهداشتی بوده است. این نظام ریشه در امر به معروف و نهی از منکر دارد پیامبر (ص) و خلفای راشدین خود به بازرسی و نظارت بر بازارها و اخلاق عمومی می¬پرداختند به طوری که در دوران امویان به عنوان یک وظیفه اداری به والی واگذار می شد. اوایل عصر عباسیان، سازمان حسبه شکل گرفت و متصدی آن محتسب نامیده شد. رشد اقتصادی - اجتماعی شهرها، مناسبات شهری و تشکیلات حرفه ای سبب به وجودآمدن نظام اصناف شد و چون تجارت رونق گرفت بنابراین دولت توانایی کنترل و نظارت بر کل امور را نداشت به همین دلیل وظایفی را به نهاد های مختلف سپرد. از جمله این نهادها حسبه بود که اهمیت آن در این بوده است که بطور تخصصی خلق و خوی های، عادات هر شغلی را به طور واضح بیان می کند. اما در طول زمان همیشه نظارت و پیگیری نهادها و مراکز برای پیشبرد اهداف هر سازمان لازم بوده است. مخصوصاً با رشد جمعیت و نیازهای شدید اقتصادی و گسترش شدید روابط جوامع با یکدیگر چرا که افزایش روابط ممکن است بحران های سیاسی، اجتماعی بوجود آورد. هر جامعه یک سری برنامه ها و اهداف اقتصادی،اجتماعی دارد که به سوی وضعیت مطلوب و آرمانی آن جامعه را هدایت می کند این برنامه ها باید مطابق قوانین شرع باشد که نهاد حسبه این نظارت و کنترل را انجام می دهد. به همین جهت در بلاد مختلف دنیای اسلام و از جمله بلاد شرقی که حوزه ی مکانی پژوهش حاضر را در بر می گیرد، کتب چندی درباره حسبه، جایگاه آن کارکردهای محتسب و حوزه ی فعالیت محاکم حسبه به رشته ی تحریر در آمد. نوشتار حاضر ضمن بررسی مختصر سیر تحول حسبه در دنیای اسلام مهم ترین کتاب های نوشته شده دراین خصوص را بررسی کرده و به منابعی همچون نهایه الرتبه فی طلب الحسبه شیزری،معالم القربه فی احکام الحسبه ابن اخوه،نصاب الاحتساب سنامی،الاحتساب اطروش،احکام السلطانیه ماوردی،احیاالعلوم غزالی،احکام السلطانیه ابی یعلی ماوردی، پرداخته است. دستاوردهای پژوهش حاضر حاکی از این است که حسبه نگاری در بلاد شرقی جهان اسلام زمینه های نهادینگی و کارکرد موثرتر نهاد حسبه را هموار نموده و در تثبیت جایگاه آن در ساختار سیاسی و اجرایی این مناطق اثر گذاربوده است.

similar resources

نهاد حسبه در عصر ایلخانی

نهاد حسبه در عصر ایلخانی[1] علیرضا کریمی[2] سجّاد برزگر[3] چکیده شهرهای ایران در آغاز سده هفتم هجری از رونق نسبی برخوردار بودند که گرفتار هجوم ویران‌گر مغول‌ها شدند. رویارویی مردم شهری با بیابان‌گردان مغول، این رشد و رونق را در مُحاق فرو برد. جز تاراج و از میان رفتن نیروی اقتصادی شهرهای بزرگ، روابط حیات شهری در عصر ایلخانان دست‌خوش دگرگونی‌های ژرف شد؛ به‌ویژه ایلخانان در عهدی از حکومتشان بر ایران...

full text

مقایسه وظایف نهاد حسبه و مدیریت شهری نوین در ایران

«نهاد حسبه» از اساسی‌ترین نهادهای حکومتی−شهری پیش از دوران آغاز فعالیت‌های نوین شهرداری در ایران به‌شمار می‌رود. هرچند در آن دوره از تاریخ ایران، نظام اداره شهری مبتنی بر محوریت حکومت‌های محلی نبوده، اما نظام عملکردی و نظارتی آن یکپارچه بوده است و تفرقی در اجرا و نظارت بر امور دینی−اخلاقی، اجتماعی−اقتصادی و قضائی−انتظامی وجود نداشته است؛ به سخن دیگر، وظایف اجرا و نظارت در این عرصه‌ها به ‌عهده «...

full text

اولین نشانه های نهاد حسبه در سرزمین های اسلامی

نهاد حسبه در تاریخ حکومت مسلمانان از نهادهای وابسته به تشکیلات قضایی و وظیفه آن نظارت بر امور شهری و رفتار شهروندان بوده است.آغاز شکل گیری نهاد حسبه در تاریخ اسلام مورد اختلاف صاحب نظران و مورخان است; برخی تاریخ تشکیل این نهاد را به زمان پیامبر اکرم (ص) و جانشینان وی باز می گردانند و عده ای دیگر به دوره اموی و عباسی. در این مقاله نگارنده ضمن بیان آرای گوناگون و نقد آن ها., شکل گیری سازمان حسبه ...

full text

اولین نشانه های نهاد حسبه در سرزمین های اسلامی

full text

جهان اسلام و جهان علم

full text

وحدت جهان اسلام چشم انداز آینده جهان اسلام (قسمت پنجم)

دستیابى به نقاط کانونى مطلوب در همگرایى میان کشورهاى اسلامى ضرورت ترسیم چشم انداز مطلوب براى چنین همگرایى را اجتناب ناپذیر مىسازد. چشم انداز، آینده واقعى، معتبر و جذاب براى کشورهاست.وحدت فرآیندى بین رشته اى با ماهیت تعاملى است که ضرورت توجه به لایه هاى اقتصادى، فنى، اجتماعی، سیاسى،امنیتى، ژئوپلیتیک و فرهنگى و نیز نقش آفرینان دولتى و غیردولتى مختلف را ایجاب مىکند. یکى از ویژگی هاى بارز وحد...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}

document type: thesis

دانشگاه تربیت معلم - تهران - دانشکده ادبیات و علوم انسانی

Keywords

کتابشناسی حسبه محتسب دیوان سالاری بازرسی کنترل اجتماعی عباسیان تکامل تاریخی

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com